بازشناسایی حضور مشتری و خصوصیات منتسب به آن در نگارگری ایرانی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد ایران شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

اعتقادات نجومی بخش مهمی از اعتقادات انسان کهن را تشکیل می­ دهد. ظهور این اعتقادات به ­تناسب زمان و مکان، رویه­ ای متفاوت به خود گرفته ­است. این ذخایر فرهنگی در ادوار گوناگون مستقیم و غیرمستقیم در بسترهای مختلف فرهنگ ایرانی، از جمله نگارگری و ادبیات، تجلی یافته ­اند. این پژوهش بر آن است تا با توجه به ­تکرار خصوصیت منحصربه ­فرد ظاهری برخی از نگاره­ ها -آستین­هـای بسیار بلند در بـافت­های خاص- دلیل ظهور این ساختـارهای مـکرر را به ­عنوان مسأله تحقیق، مورد بررسی قرار دهد. تحقیق حاضر با روش تاریخی - تطبیقی و تطبیق داده­ های نجومی ابوریحان بیرونی، نگارگری­های نجومی و غیرنجومی، و اشعار منتسب به آنها در ادبیات ایران نشان داد که هیأتهای بلند آستین و با ردای روشن و متفکر که گاه در کنار رود به ­آرامش و یا در زیر درختی پر از شکوفه همراه با ملازمانشان در حال تفکر بی­ کلام و یا در حال سخنوری تصویر شده­ اند، در واقع همان تجسم زمینی خصوصیات منتسب به ­مشتری هستند که سخن از اعتقـاد نجومی قدیمی ایـرانیـان مبنی بر حکومت خدایان عالم اولی -سیارات- بر عالم سفلی -زمین و هرآنچه در آن است- می ­گویند.

کلیدواژه‌ها