تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری گردیزی در زین الاخبار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری ایران شناسی، دانشگاه شهید بهشتی (بنیاد ایران شناسی)، تهران، ایران

چکیده

زین الاخبار یا تاریخ گردیزی، نخستین اثر مستقل تاریخی به نثر فارسی است و به همین دلیل از اهمیت زیادی در پژوهش‌های مربوط به تاریخ‌نگاری فارسی برخوردار است. این اثر همچنین به دلیل اهمیتی که مؤلف آن برای تاریخ ایران پیش از اسلام و فرهنگ ایرانی قائل بوده و اطلاعات خاصی که در زمینه فرهنگ‌های مختلف در اختیار مخاطب قرار می-دهد، بسیار قابل توجه است. اگرچه اطلاعات جانبی ما از این کتاب و مؤلف آن، اندک است اما به دلیل اهمیت آن در سیر تاریخ‌نگاری فارسی و ایرانی، بر آن شدیم که بر مبنای خود متن، به بررسی تاریخ‌نگری و شیوه تاریخ‌نگاری گردیزی بپردازیم تا از این راه، هم به شناختی بهتر از کتاب برسیم و هم جایگاه و اثر آن را در سیر تاریخ‌نویسی ایران، بهتر درک کنیم. انصاف، ایجاز، انتظام و پیوستگی از مهم‌ترین ویژگی‌های تاریخ‌نگاری این اثر هستند. دیدگاه تقدیرگرایانه، عدم اعتقاد به اطاعت بی-چون‌وچرا از از پادشاهان و اهمیت ایران و اندیشه ایرانی نیز از ویژگی‌های تاریخ‌نگری گردیزی به‌شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها


ترکمنی ­آذر، پروین؛ تاریخ ­نگاری در ایران (از آغاز دوره اسلامی تا حمله مغول)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1392.
ترکمنی ­آذر، پروین؛ درآمدی بر تاریخ ­نگری در ایران (از دوره اسلامی تا حمله مغول)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1395.
شعبان ­زاده لمر، بهمن؛ «بررسی اندیشه­ های تاریخی- سیاسی مورخان عصر غزنوی با تکیه بر عتبی، بیهقی، گردیزی»، تاریخنامه خوارزمی، بهار 1393، سال دوم، شماره 3، ص­ص 90-118.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک ابن محمود؛ تاریخ گردیزی، به تصحیح و مقابله عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب، 1363.