دبیر انجمن علمی ایران شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
شاهنامه فردوسی روایت حکیمانه حماسه ملی ایران و سند هویت ملی ایرانی است. این میراث گرانسنگِ فرهنگ و ادب ایران را به سه بخش اساطیری، پهلوانی و تاریخی تقسیم کرده اند. رستم پهلوان نخستِ شاهنامه، تبار پهلوانی نیز دارد و فرزند زال فرزند نریمان از تبار گرشاسب؛ پهلوان اسطوره ای ایران است. در میان خیل یلان شاهنامه که هر یک آرمانی را در داستانهای آن دنبال می کنند، رستم تنها پهلوانی است که همیشه و تنها آرمانش ایران است. رستم در شاهنامه، نماد ایران است و فردوسی با درک عمیق از تمدن ایرانی و قدرت بی مانندِ حماسه سرایی، این نماد را در فرهنگ ایرانی جا انداخته است. مرگ رستم اگرچه همچون مرگ سهراب و سیاوش، سوزناک و جانگداز نیست؛ اما تلخترین مرگ شاهنامه است و پایان کارِ پهلوانان و پهلوانی در ایران. فردوسی، استـادِ تصویرگرِ حماسه ملی ایران، رویکرد ویـژه ای به مرگ دارد و این در جای جای شاهنامه، به ویژه آغاز «داستـان رستم و سهراب» به خوبی خوانده می شود. «داستـان رستم و شغاد» داستـان تلـخ و غم انگیز مرگ رستم است.
)