unavailable
unavailable
تا جهان باقی است، باقی باد ایران بزرگ! دوستانش کامیـاب و دشمنـانش نـامراد! ملک الشعرای بهار فصلنامه تخصصی دانشگاهی «ایران شناسی»، نشریه انجمن علمی دانشجویان ایران شناسی دانشگاه تهران؛ بهار امسال، در رویشی دوباره و به همت دانشجویان و دانش آموختگان شیدا و کوشای ایران شناسی و پژوهشگران حوزه های هم پیوند، پای به عرصه فرهنگ ایران زمین نهاد تا پلی برپا سازد از علم و پژوهش و دانشگاه، به سوی عرصه عمومی فرهنگ در جامعه ایران؛ و خدمتی به جای آورد در حد توان خویش به این رشته نوپا و آینده ساز دانشگاهی. کوشیدیم جُنگی بسازیم که از گلهای بوستان ایران شناسی، بویی به مشام خوش مرام ایران دوستان برساند و نقوشی ماندگار از نگارستان کهن ایران بر خاطر عزیزشان بنشاند. کوشیدیم علم و ادب و جذابیت را در هم بیامیزیم تا روح خوانندگان از این آمیزه دلپذیر ایرانی، تازه شود و به افقهای دور و دیرین ایران سفر کند. کوشیدیم قصه عشق به ایران را از زبانی دیگر بیان کنیم. بسیار سرفرازیم و سخت به خود می بالیم که تلاشمان به ثمر نشست و نظر لطف و عنایت استادان، پژوهشگران، دانشجویان و فرهنگدوستان ایران را از سراسر جهان را به خود جلب نمود. بسیار سپاسگزار و قدردانیم از همه بزرگوارانی که با پیامهای مهرآمیز و سرشار از لطف خویش یا با نقدهای کارشناسانه و از سر دلسوزی، مایه دلگرمی و چراغ راه ما به سوی سرمنزل مقصود شدند. نیز صمیمانه سپاسگزاریم از یاران پژوهشگری که تازه به ما پیوستند و همراه و همکار شدند. دست یاری و همکاری می گشاییم به سوی همه دانشجویان و دانش آموختگان و پژوهشگران ارجمند ایران شناسی و رشته های مرتبط علمی و پژوهشی. محمدعلی عزتزاده سردبیر
میرزا تقی خان فراهانی مشهور به امیرکبیر در نظرِ ایرانیان سیاستمداری بادرایت و دلسوخته ایران و ایرانی است. اگرچه مدت صدارت او اندک بود و کوردلان و تنگ نظران وطن وجودش را برنتافتند، اما در همین مدت اندک منشأ اقدامات و اصلاحات اساسی شده بود.امیرکبیر پیش از آنکه به صدارت برسد؛ در دوره سلطنت محمد شاه قاجار به عنوان رئیس هیأت نمایندگی ایران به کنفرانس ارزروم (ارزنة الروم) برای حل اختلافات سیاسی ایران و عثمانی اعزام شد و بعد از حدود 4 سال مذاکره، سرانجام موفق شد توافق میان طرفین برقرار سازد. در جریان کنفرانس، حالات و رفتار و گفتار میرزا تقی خان مورد توجه فرستادگان روس و انگلیس بود. این پژوهش ابتدا نگاهی گذرا بر زندگینامه امیرکبیر می اندازد، سپس در صدد آن است تا دریابد سیاستمداران و نویسندگان غیرایرانی درباره امیرکبیرِ ایران در جریان کنفرانس ارزروم چه گفتند و چه نوشتند و در پایان به سرانجامِ کار امیر اشاره می کند.
در کنار یکی از مهمترین مسیرهای ارتباطی از فلات ایران به اروپا در محدوده وانِ آناتولی، سنگنبشته ای در حدود 25 قرن پیش در دل صخرهای نقر شده که توسط داریوش شاه هخامنشی هموار گردید، اما به دلیلی نامعلوم، متنی بر آن نگاشته نشد؛ تا اینکه در دوره جانشینش، خشایارشا و احتمالاً در لشکرکشی اش به یونان، تکمیل گردید. این سنگ نبشته در یک نسخه امّا به سه زبان اَکَدی، ایلامی و پارسی باستان نگاشته شده است. با اینکه این کتیبه فاقد گفتار خاص تاریخی است، ولی به دلیل قرار گرفتن در مسیر خاص ارتباطی، مفاهیم معنوی فراوانی دارد. این مقاله با رویکرد پژوهش محور، سعی کرده به بررسی جایگاه معنوی محل قرارگیری و مستندنگاری کتیبه وان بپردازد که شامل دستنویسی همانند متن کتیبه است. قسمتهای آسیب دیدۀ کتیبه با گُوِههای تو خالی نشان داده شده و آوانویسی، حرفنویسی و برگردانی از هر سه نسخه کتیبه صورت گرفته است. نیز آوانویسیها با بازخوانیهای پیشین مطابقت داده شده تا وسیلهای برای تحقیق بیشتر روی کتیبه های هخامنشی باشد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانهای است و بازخوانی متن پارسی باستان به سبک دانشگاه هاروارد، متن ایلامی به سبک آمـریکایی ریچارد هَـلِک، و اکـدی توسط سیلابـاری ریکی بورگر صورت گرفته است.
unavailable
خاندان صدر، یکی از اصیلترین بیوت روحانیت شیعه است که نسب پدریاش به امام موسی کاظم(ع) میرسد. بیش از دو قرن پیش در اصفهان بنیان نهاده شد و تدریجاً در مناطق مختلف ایران، عراق و لبنان گسترش یافت. ریشههای تاریخیاش به لبنان و عراق بازمیگردد. طی یکونیم قرن گذشته بیش از هر بیت روحانی دیگر در زعامت حیات دینی، اجتماعی و سیاسی عالم تشیع نقشآفرین بوده است. همچنین صدها شخصیت فرهیخته حوزوی و دانشگاهی در عرصههای علم، ادب، فرهنگ، صنعت، طب، اجتماع و سیاست به جامعه تقدیم و بارها در طول تاریخ هزینه پـایبندی بر باورهـا و ارزشهای خود را بـا اسارت، تبعید و شهـادت پـرداخت کرده است. مقاله حاضر بر آن است تا از پیدایش، تاریخ، گسترش و حوزه خدمات خاندان صدر در عالم تشیع و خصوصاً ایران گزارشی مستند بهدست دهد.
زین الاخبار یا تاریخ گردیزی، نخستین اثر مستقل تاریخی به نثر فارسی است و به همین دلیل از اهمیت زیادی در پژوهشهای مربوط به تاریخنگاری فارسی برخوردار است. این اثر همچنین به دلیل اهمیتی که مؤلف آن برای تاریخ ایران پیش از اسلام و فرهنگ ایرانی قائل بوده و اطلاعات خاصی که در زمینه فرهنگهای مختلف در اختیار مخاطب قرار می-دهد، بسیار قابل توجه است. اگرچه اطلاعات جانبی ما از این کتاب و مؤلف آن، اندک است اما به دلیل اهمیت آن در سیر تاریخنگاری فارسی و ایرانی، بر آن شدیم که بر مبنای خود متن، به بررسی تاریخنگری و شیوه تاریخنگاری گردیزی بپردازیم تا از این راه، هم به شناختی بهتر از کتاب برسیم و هم جایگاه و اثر آن را در سیر تاریخنویسی ایران، بهتر درک کنیم. انصاف، ایجاز، انتظام و پیوستگی از مهمترین ویژگیهای تاریخنگاری این اثر هستند. دیدگاه تقدیرگرایانه، عدم اعتقاد به اطاعت بی-چونوچرا از از پادشاهان و اهمیت ایران و اندیشه ایرانی نیز از ویژگیهای تاریخنگری گردیزی بهشمار میآیند.
مسجد نیایشگاه مقدس مسلمانان و مسجد جامع بهعنوان مسجد بزرگ شهر، مکان تعامل اهداف دینی، سیاسی و اجتماعی و نقطه کانونی شهرهای اسلامی اولیه بوده است. ساختار معماری شهرهای ایرانِ دوره اسلامی بر اساس محوریت بر حول مسجد جامع و بزرگ شهر شکل می گرفت و دیگر آثار نیز در جوار مسجد جامع شهر جای می گرفتند. مسجد جامع برسیان که در روستایی به همین نام از توابع بخش مرکزی شهرستان اصفهان و در نزدیکی رودخانه زاینده رود قرار گرفته؛ هسته اولیه شکل روستای برسیان است و دیگر ابنیه تاریخی مهم روستا نظیر کاروانسرای صفوی، نیز در کنار مسجد قرار دارند. تاریخ شناسی مسجد و مناره بر اساس شواهد و مدارک موجود در اثر میسر است. آنگونه که در کتیبه مناره آمده، تاریخ ساخت مناره سال 491ق؛ و آنگونه که در کتیبه محراب آمده، تاریخ ساخت محراب سال 498ق و تاریخ احداث گنبد و گنبدخانه سال 528ق بوده است. لذا مناره پیش از مسجد احداث شده و به مثابه یک میل راهنما جهت هدایت کاروانیان بوده و بعدا مسجد بدان الحاق شده است. آندره گدار، معمار فرانسوی، تحقیقات مبسوطی در سال 1930م در ارتباط با این مسجد انجام داده و این مسجد را چهارطاقی منفرد کوشک مانند و سرآغاز دگرگونیهای بعدی مساجد دانسته است. مناره برسیان چهارمین مناره قدیمی ایران است و سازه و تزیینات آن تماما آجری و دارای تزیینات آجرکاری متنوع نفیسی است. تزیینات محراب نیز به صورت آجرکاری و گچبری است و حاشیه محراب نیز به آیات قرآن مزین است. این اثر در اسفند ماه سال 1352خ با شماره 265 در فهرست آثار ملی قرار گرفته است. هدف این مقاله، مطالعه و شناخت یکی از مساجد مهم عصر سلجوقی از منظر معماری، روند شکل گیری و جزئیات آن است که بر پایه مطالعات میدانی و کتابخانه ای انجام شده و شناخت ساختار کلی مسجد بر اساس مطالعات تطبیقی است.
آیین نوروزی حاجی فیروز از جمله ذخایر فرهنگ ایرانی و حامل دادههای مهمی در باب اعتقادات کهن ایرانیان با کارکردی هویتی است. حضور این سنت کهن در آخرین گاهنبار سال در شیراز همچنان دیده میشود. به منظور یافتن پاسخ برای این پرسش که اساساً دلایل وجود تقابلهای دوگانه ظاهری و کلامی در شخصیت و آواز حاجی فیروز از کجاست، روش زبانشناسانه سوسور- استراوس مبتنی بر تولید معنا به واسطه وجود تقابلهای دوگانه به کار گرفته شد. مدعای اصلی مبتنی بر فرهوشی بودن شخصیت حاجی فیروز بود. پس از انجام تحقیقات، چنین مشخص شد که در واقع حاجی فیروز نمایندهای از دنیای مردگان است که تقابلهای خصوصیات دنیای زندگان و مردگان را در خود جای داده و کارکردی بهعنوان حلقه اتصال دنیای مردگان و دنیای زندگان داراست.
آموزش و پرورش یکی از مهمترین اصولی است که در دین زرتشتی به آن سفارش شده است؛ بهنحویکه کمک به همنوع در راه علم و تربیت، بهعنوان یکی از اقسام سهگانه خیرات در وندیداد مطرح میشود. پس از ایجاد آموزش و پرورش به سبک نوین که به دنبال اصلاحات افرادی چون امیرکبیر، در ایران شکل گرفت؛ زرتشتیان بهعنوان یکی از مهمترین گروههای اجتماعی کرمان که پس از اصلاحات نماینده پارسیان هند -مانکجی لیمجی هاتریا- جان تازهای گرفته بودند، اقدامات اساسی در حوزه آموزشی کرمان پدید آوردند. این پژوهش بر آن است که با بیان اقدامات فرهنگی زرتشتیان، علاوه بر نشان دادن جایگاه و نقش ایشان در حوزه آموزشی کرمان، اهداف ایشان را از ارائه این خدمات مورد بررسی قرار دهد. در این راستا، پس از مرور تاریخچه آموزشی ایران خصوصاً در مورد زرتشتیان در کرمان، اقدامات فرهنگی ایشان در تاریخ معاصر کرمان با استناد به منابع کتابخانهای، اسناد و مشاهدات میدانی به روش توصیفی جمعآوریشده است.
ضرب المثلها و اصطلاحات خاص هر منطقه برآمده از فرهنگ عمومی جامعه آن منطقه است؛ فرهنگی که میتوان ریشه های اجتماعی، جغرافیایی، مذهبی و آداب و رسوم را در آن مشاهده کرد. بر همین مبنـا، تصویری عینی از آن جامعه به دست می آید که به پژوهشگران در فهم آن کمک می کند. پژوهش حاضر به معرفی و تجزیه و تحلیل ضرب المثلها و اصطلاحات منطقه خُنج در جنوب فارس اختصاص دارد. مسأله اصلی پژوهش ناظر بر ریشه یابی ضرب المثلهای این منطقه است. این ضرب المثلها در دو قالب جغرافیایی، شامل مواردی مانند آب انبار، نخل، پوشش گیاهی؛ و اجتماعی شامل آداب و رسومی مانند مراسم عروسی، سحر و جادو و حکایات و قصه های محلی قابل طبقه بندی است. این پژوهش ضمن معرفی منطقه خنج و گویش خنجی، به بازنمایی وجوه جغرافیایی - اجتماعی ضرب المثلها پرداخته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد جغرافیای گـرمسیری و آداب و رسـوم اجتمـاعی جنوب فـارس بیشترین تـأثیر را در ظهـور و گسترش ضرب المثلها ایفا نموده است.
unavailable